Matematika moderne u zbulua në një librari të humbur të myslimanëve

Nga Adrienne Bernhard, BBC

Shekuj më parë, një bibliotekë prestigjioze islamike zbuloi numrat arabe në botë. Megjithëse biblioteka ishte zhdukur prej kohësh, revolucioni i saj matematikor ndryshoi botën tonë.

Shtëpia e Urtësisë tingëllon si diçka e pabesueshme: nuk ka mbetur asnjë gjurmë nga kjo bibliotekë e lashtë, e shkatërruar në shekullin e 13-të, kështu që nuk jemi të sigurt se ku ndodhej apo si dukej.

Por kjo akademi prestigjioze ishte në fakt një një akademi me energji të fuqishme në Bagdad gjatë Epokës së Artë Islame, dhe vendlindja e koncepteve matematikore dhe numrave modernë “arabë”.

E themeluar si një koleksion privat për halifin Harun Al-Rashid në fund të shekullit të 8-të, më pas u konvertua në një akademi publike rreth 30 vite më vonë, Shtëpia e Urtësisë duket se ka tërhequr shkencëtarë nga e gjithë bota drejt Bagdadit, të tërhequr nga kureshtja intelektuale e qytetit dhe liria e shprehjes (studiuesit myslimanë, hebrenj dhe të krishterë studiuan të gjithë atje).

Një arkiv me përmasa të mëdha si Biblioteka e sotme Britanike në Londër ose e Parisit, Shtëpia e Urtësisë  u bë një qendër për studimin e shkencave humane dhe shkencave ekzakte, duke përfshirë matematikën, astronominë, mjekësinë, kiminë, gjeografinë, filozofi, letërsi dhe arte – si dhe lëndë të tjera si astrologjia.

Shtëpia e Urtësisë u shkatërrua gjatë pushtimit mongol të Bagdadit në 1258 (sipas legjendës, kaq shumë dorëshkrime u hodhën në lumin Tigër sa ujërat e tij u bënë të zeza nga boja), por zbulimet e bëra aty prezantuan një gjuhë të fuqishme, abstrakte matematikore që më vonë do të përvetësohej nga perandoria islamike, Europa dhe në fund nga e  gjithë bota.

*****

“Ajo që duhet të ketë rëndësi për ne nuk është detaji i saktë se ku ose kur u krijua Shtëpia e Urtësisë”, sipas Jim Al-Khalili, një profesor i fizikës në Universitetin e Surrey. “Shumë më interesante është historia e vetë ideve shkencore dhe mënyra se si ato u zhvilluan si rezultat i saj.”

Të gjurmosh trashëgiminë matematikore të Shtëpisë së Urtësisë përfshin një udhëtim në kohë. Për qindra vite deri në Rilindjen Italiane, sinonimi i matematikës në Europë ishte: Leonardo da Pisa, i njohur pas vdekjes si Fibonacci.

Lindur në Pisa në 1170, matematikani italian mori udhëzimet e tij kryesore në Bugia, një enklavë tregtare e vendosur në bregdetin Barbary të Afrikës .

Në fillim të të 20-ave, Fibonacci udhëtoi në Lindjen e Mesme, i mahnitur nga idetë e perëndimit nga India përmes Persisë. Kur u kthye në Itali, Fibonacci botoi  një libër, një nga veprat e para perëndimore e cila përshkruante sistemin numerik hindu-arab.