A do të largohet SHBA nga Ballkani apo nga…?

Pse evropianët janë kaq të shqetësuar për Joe Biden? Pas tërheqjes simbolike të Shteteve të Bashkuara nga Afganistani, udhëheqësit e Kontinentit kanë bërë pak për të fshehur zhgënjimin e tyre me politikën e jashtme të presidentit amerikan.

Por ndërsa shqetësimi i vërtetë për gjendjen e afganëve, veçanërisht gratë dhe fëmijët, është i kuptueshëm, shqetësimet e tyre më të gjera janë të ekzagjeruara. Nëse ata do të dëgjonin me kujdes, ata do të kuptonin se Biden ngjan, më shumë se kurrë, në mënyrë thelbësore me ato evropiane. Ata do të zbulonin se ndërsa mund të ketë probleme me SHBA, ato probleme janë po aq të pranishme në shtëpi.

Në qendër të shqetësimeve evropiane janë frika për kthimin e izolacionizmit amerikan. Kur Biden mori detyrën, duke njoftuar se “Amerika është kthyer”, evropianët, të traumatizuar nga katër vitet e presidencës së Donald Trump, iu përgjigjën me dyshim: “Për sa kohë?” Që atëherë, Biden ka ndërmarrë një sërë hapash që sugjerojnë se pyetja ende në fuqi. Nëse SHBA -ja u largua me kaq gatishmëri nga Afganistani, a mund të bënte të njëjtën gjë në Ballkan – dhe ndoshta edhe në Balltik?

Ky shqetësim ekzistencial është i pavend. Nuk ka asgjë që administrata Biden ka thënë ose bërë që sugjeron një përkushtim të zvogëluar ndaj sigurisë evropiane. Doktrina e politikës së jashtme të presidentit është ajo e një fuqie të madhe që i kupton se burimet e saj janë të fundme dhe strategjikisht po zgjedh t’i drejtojë ato atje ku ka më shumë rëndësi: kundër kundërshtarëve të saj kryesorë – Kinës dhe Rusisë – dhe ndaj aleatëve të saj liberal demokratë, veçanërisht në Evropë. Tërheqja nga Afganistani, kaotike siç mund të ketë qenë, nuk e minon por përkundrazi e përforcon këtë çështje.

Duke shprehur politikën e tij të jashtme në prag të dështimit në Afganistan, Biden deklaroi se “të drejtat e njeriut do të jenë qendra e politikës sonë të jashtme. Por mënyra për ta bërë këtë nuk është përmes vendosjeve të pafundme ushtarake, por përmes diplomacisë, mjeteve ekonomike dhe mbledhjes së pjesës tjetër të botës për mbështetje”.

Kjo është më shumë evropiane sa duhet. Evropianët janë gjithashtu shumë të frustruar për mungesën e koordinimit në Afganistan. Kjo është një kritikë e drejtë, por nuk është e re. Mungesa e konsultimit ka qenë një ngacmues i vjetër në marrëdhëniet transatlantike, si në administratat demokratike, ashtu edhe në atë republikane.

Aleatët e Amerikës janë paraqitur prej kohësh me vendimet e tyre për të ndërhyrë ushtarakisht si të suksesshëm, megjithatë pjesëmarrja ishte e parashikuar. Në vitet 1990 dhe 2000, nga Ballkani në Lindjen e Mesme, shumë në Evropë mendonin se amerikanët bënin gatimin, ndërsa atyre iu kishte mbetur puna e pakënaqur të larjes së pjatave.

Sidoqoftë, ekziston një arsye e mirë që evropianët të shqetësohen për Afganistanin. Ajo bie ndesh me një prirje të rëndësishme në politikën e jashtme perëndimore: kthimin e vlerave liberale.

Pas një dekade në të cilën Perëndimi u konsumua nga kriza financiare, luftërat përgjithmonë, dështimet demokratike në Evropën Lindore dhe Lindjen e Mesme dhe rritja e populizmit nacionalist, ajo ngadalë ka rizbuluar arsyen e saj të ekzistencës.

Konfrontimi i afërt me Kinën dhe Rusinë po interpretohet si një përplasje midis sistemeve politike dhe ideologjive. Dhe kështu, demokracia liberale dhe autoritarizmi janë bërë edhe një herë nënkuptuesit kryesorë – dhe braktisja e afganëve ndaj talebanëve ndihet si një tërheqje nga ajo për të cilën perëndimi qëndron.

Por ndërsa kthimi i vlerave në politikën e jashtme perëndimore, natyrisht, duhet të mirëpritet, kjo nuk do të thotë që ne duhet të kthehemi me metodat e së kaluarës. Kanë kaluar ditët e promovimit të demokracisë përmes ndërhyrjeve ushtarake dhe ndërtimit të kombit – siç deklaron me të drejtë doktrina e politikës së jashtme të Biden.

Ndërhyrjet humanitare, sanksionet, zhvillimi dhe kushtëzimi i tregtisë, socializimi i elitave përmes diplomacisë dhe shoqërisë civile – këto mund të kenë funksionuar në kulmin e rendit liberal ndërkombëtar. Sot, ata nuk kanë gjasa të përhapen.

Këto metoda mund të kenë ende një shans për të punuar në vende si Gjeorgjia ose Ukraina, por në shumicën e të tjerëve ato ka të ngjarë të jenë joefektive. Nuk është vetëm Afganistani. Mendoni për Bjellorusinë, Serbinë ose Turqinë.

Pyetja pastaj bëhet si  rrënjë katrore. Nëse vlerat nuk mund të injorohen, por gjithashtu nuk mund të promovohen jashtë vendit në mënyrën si dikur, atëherë si mund të aplikohen ato?

Një pjesë e përgjigjes është e brendshme: Duke pasur parasysh dështimet demokratike në të dy anët e Atlantikut, ka shumë punë për të bërë në ndërtimin e demokracisë më të mirë liberale në shtëpi.

Por ka gjithashtu nevojë për një komponent ndërkombëtar – dhe është kjo që po shkakton kaq shumë siklet në SHBA dhe Evropë, ndërsa politikëbërësit dhe udhëheqësit luftojnë për të gjetur një rrugë përpara. Mund të mos jetë e mundur të përhapen vlerat perëndimore në pikën e armës, por kjo nuk do të thotë që ne nuk duhet të gjejmë rrugët e tjera për ta bërë këtë.

Promovimi me sukses i vlerave perëndimore në epokën tonë shumëpolare do të kërkojë instrumente dhe metoda të reja të politikave, duke përzier parime dhe pragmatizëm. Do të kërkojë që evropianët të marrin përgjegjësi më të madhe dhe të marrin përsipër rrezikun, jo vetëm në letër, por edhe në praktikë. Dhe kjo do të sjellë krijimin e formateve të reja shumëpalëshe për të mbështetur vlerat liberale, qoftë përmes institucioneve të reja apo mjediseve më joformale, si planet e Biden për një samit të vendeve demokratike.

Më e rëndësishmja, do të kërkojë që evropianët të qetësohen me qasjen e Biden dhe të punojnë së bashku me SHBA në interesin e ndërsjellë të të dy anëve të Atlantikut. /Marrë nga Politico/ Titull redaksional